CHP Trabzon Milletvekili Ahmet Kaya, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) fındık alımına ilişkin yaptığı yanlış uygulamaları dile getirerek, üreticinin çeşitli hatalar nedeniyle mağdur edildiğini ifade etti. TMO’nun yaptığı hatalı yaklaşımlarının üreticiyi tüccara yönelttiğini de vurgulayan Kaya, yapılan yanlış randıman tespitleri nedeniyle 250 Milyon TL’nin de uçtuğunu belirtti.
TBMM’de konuya ilişkin bir basın toplantısı düzenleyen Kaya, kısa süre önce Trabzon’da üreticiler ve tüccarla yaptığı görüşmeler ile TMO depolarında yaptığı incelemeler sonucunda tespit ettiği sıkıntıları aktardı.
Fındığın Türkiye ekonomisi için önemine ve 500 binin üzerinde üreticinin, 3 milyondan fazla insanın geçim kaynağı olduğunun altını çizen Kaya, şunları söyledi:
“ZAMANINDA AÇIKLADILAR AMA FİYAT DÜŞÜK”
“AKP hükümeti geçen sezon, verilen tüm sözlere karşın fındığa desteği zamanında açıklamamış, üretici fındığını büyük oranda sattıktan sonra, hatta sezon bitmek üzereyken fındık fiyatı açıklayarak üreticinin büyük zarara uğramasına sebep olmuştu. Bu sezon fiyatların sezon başında açıklanması yönünde ciddi uyarılarımız oldu, hükümete geçen yıldan ders alınması gerektiğini söyledik. Bu uyarılarımızı dikkate aldılar, yerinde ve doğru bir kararla fındık hasadı başlamadan TMO’yu devreye soktular ve fiyat açıkladılar.
Sezon başlamadan 3 ay önce fındık serbest piyasada 22 TL idi. TMO depolarındaki fındığı 18,5 TL’den satıyordu. İşte böyle bir ortamda AKP hükümeti 2019 sezonu için Giresun kalite fındığa 17 lira, levant kalite fındık için 16,5 lira fiyat açıkladı.
Yapılan maliyet hesaplarında bu yıl fındığın maliyetinin 15.50 TL olduğunu gördük ve Biz fındık fiyatının 20 TL olmasını önerdik.
Açıklanan bu fiyatlar hızla düştü ve bugün 13.5-14 lira seviyelerine düştü. Fındık geçen yılda bu fiyatlara satılıyordu. Geçen yıldan bugüne her şeyin fiyatı % 50’ye yakın arttı. Fındıkta girdi maliyetleri en az %50 arttı ama fındık fiyatı hala geçen yıl ki seviyelerde.”
“FİYAT NİYE DÜŞTÜ?”
TMO’nun fındık fiyatının düşürülmesini önlemek ve serbest piyasada fiyat dengesinin kurulması için bulunduğuna dikkat çeken Kaya, “Yaptığımız çalışma sonucunda TMO’nun piyasada olmasının fındık üreticilerimizde büyük bir umut yarattığını fakat, TMO’nun fındık alımında yaptığı birtakım uygulamalar nedeniyle üreticiyi tüccarın ve piyasanın insafına terk ettiğini tespit ettik” diyerek şöyle devam etti:
“TMO, fındık alımlarında çeşitli gerekçelerle ve özellikle nem oranının %6’nın üzerinde olduğu gerekçesiyle birçok üreticiyi geri göndermektedir. Oysaki fındık fabrikaları yüzde 7 nem oranına kadar fındık alımı yapmaktadır.
Bu durumda ne oluyor? Fındığını satamayan üretici fındığını aracına geri yüklüyor, tekrar harmana getirip serip kurutmaya çalışıyor ya da tüccara gidip fındığını satmaya çalışıyor. Dolayısıyla git-gel masrafı nedeniyle kendisine ek bir maliyet çılan üretici TMO’nun almadığı fındığı daha düşük fiyatla tüccara satmak zorunda bırakılıyor.
Karadeniz Bölgesi iklim özellikleri nedeniyle nem oranının yüksek olduğu bir bölgedir. TMO bu konuda üreticiyi mağdur etmeyecek alternatif çözümler üretmelidir. Nem firesi düşerek üreticinin fındığını almalıdır.”
“TMO, SAĞLIKLI RANDIMAN TESPİTİ YAPAMIYOR”
Fındık alımında bir başka önemli sorununda randıman tespitinde yaşandığını açıklayan Kaya, “Fındığın kalitesini ve fiyatını belirlemek için randıman tespiti yapılmaktadır” diyerek şu tespitlerde bulundu:
“TMO’nun randıman belirleme uygulamasında büyük bir sıkıntı olduğunu tespit ettik. TMO küçük boyutlu ama tam dolu fındığı, kabuğu çatlak fındığı ve siyah lekeli fındığı da buruşuk fındık sınıfına katmaktadır. Tüccar ise bunları sağlam iç sağmakta, sadece olgunlaşmasını tamamlamayan fındıkları buruşuk saymaktadır. Dolayısıyla aynı bahçeden toplanan, aynı harmanda kurutulan, aynı çuvalla satışa götürülen fındık TMO’da 48 randıman olarak belirlerken, tüccarda 51,52 hatta 53 randıman olarak hesaplanabilmektedir.
Yaptığımız araştırmalar sonucunda TMO’nun aldığı tüm fındıkların randımanını eksik tespit ettiği, bu eksik tespitin 3,4 hatta 5 randımana kadar çıktığı ve üreticin bu nedenle büyük zarara uğratıldığını tespit ettik. Fındıkta randıman demek para demektir. Bugün 1 randıman fındık yaklaşık 33 kuruşa karşılık gelmektedir.
3 randıman 1 lira 5 randıman 1,5 lira demektir. TMO, üreticiden aldığı her 1 kg fındığın fiyatını 1-1.5 lira eksik belirlemekte üreticiyi mağdur etmektedir.
“ÜRETİCİNİN KAYBI, 225 MİLYONDUR”
TMO’ya 1 ton fındık getiren üretici eksik randıman tespiti nedeniyle cebine 1.000 – 1.500 TL zarar etmekte, haksızlığa uğramaktadır. TMO bu yıl ortalama 180 bin ton fındık almayı hedeflemektedir. Kiloda 1-1,5 TL. Üreticinin kaybı 180 bin tonda yaklaşık 225 milyon TL eski parayla 225 trilyon demektir. Üreticin cebine girmesi gereken bu para üreticinin hakkıdır, emeğidir, alın teridir. TMO’nun yanlış randıman tespiti nedeniyle üreticinin mağdur edilmesini, birilerinin üreticinin sırtından haksız kazanç sağlamasını kabul edemiyoruz. Ve Üreticimiz adına soruyoruz; fındık üreticimizin hakkı olan bu para kimlerin cebine girmektedir?”
“TMO, NEDEN ÖDEMEYİ PEŞİN YAPMIYOR?”
Fındık üreticisinin bir başka şikayetinin de ödemelerde olduğunu söyleyen Kaya, tüccarların ödemeyi peşin yapmasına rağmen TMO’nun 20 gün sonraya tarih attığını belirterek şöyle devam etti:
“Tüm bu sebepler ve sıkıntılar nedeniyle zaten zor durumdaki, ekonomik sıkıntı içindeki fındık üreticilerimiz fındığını daha düşük fiyatlarla tüccarlara satmak zorunda kalmaktadır. Türkiye fındık üretiminde dünyada 1 numaradır. Fakat ne acıdır ki Türkiye’deki fındık fiyatlarını ve alım koşullarını maalesef piyasaya hakim olan yabancılar belirlemektedir. Milli ürünümüz fındık gayri milli bir yapıya teslim edilmiştir. Üretici piyasaya hakim olan İtalyan Firmanın insafına terk edilmiştir. Fındık üreticisinin tek güvencesi konumundaki TMO, üreticin elini güçlendirmek için piyasada olduğu söylenen TMO bu görevini layıkıyla yapamadığı için üreticinin mağduriyetine mağduriyet eklemektedir. Fındığımızın hak ettiği değeri görmesi, fındık üreticimizin emeğinin karşılığını alabilmesi için daha önce hükümete defalarca çağrıda bulunduk. Bir kez daha sesleniyoruz. Gelin Milli ürünümüz fındığımıza ve fındık üreticimize sahip çıkalım. Tüccarlardan ve yabancı kartellerden yana değil, üreticimizden yana tavır alalım. TMO’nun hatalı ve yanlış uygulamalarına bir an önce son verelim.”